Jan Szczepanik, zapomniany geniusz

Gdyby poprosić przeciętnego Polaka, aby przytoczył przykłady kilku największych wynalazców XX wieku, to mało kto wymieni wśród nich jakiekolwiek polskie nazwisko. Duża w tym zasługa naszego szkolnictwa, które ma nieuzasadnione opory w pokazywaniu dokonań naszych rodaków, a nie ma się naprawdę czego wstydzić.

Przykładem zapomnianego, ale niesamowicie wybitnego polskiego naukowca jest Jan Szczepanik zwany „polskim Edisonem”, lub „geniuszem z Galicji”, o którym pisał nawet wybitny amerykański pisarz Mark Twain.

Krótki życiorys

Jan Szczepanik urodził się w roku 1872 w Zręcinie, małej wsi leżącej w województwie podkarpackim. Gdy miał rok jego matka zmarła, a mały Janek został sierotą. Początkowo wychowywali go dziadkowie na wsi, jednak później zajmowała się nim ciotka Salomea wraz z wujem Wawrzyńcem Gradowiczem, którzy mieszkali w Krośnie. Szczepanik początkowo uczęszczał do szkoły ludowej, gdzie poznał m.in. późniejszego geografa Eugeniusza Romera, przyszłego tłumacza i poetę Franciszka Mirandola, a także późniejszego generała Jana Romera. Następnie Szczepanik kontynuował naukę w Gimnazjum w Jaśle, a potem w seminarium nauczycielskim w Krakowie. Zdobyte wykształcenie pozwoliło mu pracować jako nauczyciel w kilku wsiach na Podkarpaciu.

Artykuł Marka Twaina o Szczepaniku

Dalszy etap w jego życiu wiąże się z Krakowem, w którym to Szczepanik podjął pracę w „Magazynie aparatów fotograficznych”. Ten właśnie moment był punktem zwrotnym w jego życiu, bo to właśnie dzięki charakterowi swojej pracy, Szczepanik zaznajomił się z podstawami technologii, a także budową przyborów fotograficznych oraz samych aparatów fotograficznych. Już tam nasz wybitny rodak dał się poznać jako człowiek obdarzony ponadprzeciętną inteligencją, który posiada całą masą różnego rodzaju pomysłów, które mogą usprawnić fotografię i nie tylko ją.

Z czego zasłynął Szczepanik?

Z czego tam naprawdę znany był nasz wybitny rodak? Otóż człowiek ten był samoukiem w dziedzinie nauk technicznych, co nie przeszkodziło mu w opracowaniu około 50 wynalazków. Był on także autorem kilkuset patentów w takich dziedzinach, jak:

• Telewizja
• Tkactwo
• Fotografia

Kamizelka kuloodporna

To jeden z najbardziej znanych wynalazków Szczepanika. Trudno obecnie wyobrazić sobie żołnierzy, czy policję bez tego typu atrybutu. Jednak warto tutaj wspomnieć o pewnej ciekawostce, która sprawiła, że nazwisko naszego rodaka zostało rozsławione w całej Europie. Otóż kamizelka kuloodporna Szczepanika uchroniła przed zamachem hiszpańskiego króla Alfonsa XIII. Ten w imię ogromnego uznania wręczył naszemu wynalazcy wysokie, hiszpańskie odznaczenie narodowe. W jego ślady chciał pójść także ostatni car Rosji, Mikołaj II. Jednak Szczepanik jako zadeklarowany patriota zrezygnował z odznaczenia. W odpowiedzi na to, car przekazał mu wysadzany brylantami złoty zegarek.

Telektroskop

Szczepanika możemy bez wątpienia nazwać jednym z ojców współczesnej telewizji, a to wszystko za sprawą jednego z wynalazków, którym był tzw. telektroskop. Umożliwiał on przesyłanie na odległość dźwięku oraz obrazu i to na dodatek w kolorze, co na owe czasy (urządzenie zostało opatentowane w 1897 roku) było czymś rewolucyjnym.

Pomimo tego, iż wynalazek był przełomowy, to nie znalazł się w masowej produkcji, głównie ze względu na wysokie koszty produkcji. Mimo to Albert Abramson, będący znanym amerykańskim uczonym, umieścił Szczepanika na liście 3 osób, które miały największy wpływ na rozwój telewizji na świecie.

Barwne tkactwo i inne

Kolejnym ważnym wynalazkiem, czy raczej pomysłem, było zastosowanie fotografii w produkcji kolorowych tkanin. Nowe rozwiązanie cieszyło się bardzo dużą popularnością, gdyż pozwoliło w znaczącym stopniu skrócić czas wytwarzania tkanin. Nowa technologia została opatentowana w Stanach Zjednoczonych, Austrii, Niemczech oraz Anglii.

Maszyna tkacka z kilkoma patentami naszego rodaka

Do wynalazków Szczepanika możemy także zaliczyć silnik elektryczno – chemiczny, kopiarkę rzeźb, a także fotometr (służył do mierzenia jasności). Ponadto, nasz rodak stworzył system filmu barwnego (1918 - 1925), który charakteryzował się bardzo dobrym odwzorowaniem kolorów, a także barwny film małoobrazkowy (1899). Poza tym, pracował nad odtwarzaniem dźwięku w filmie.

Podsumowanie

Nasz rodak był jednym z najbardziej znanych wynalazców XX wieku na świecie. Szkoda, że obecnie tak mało się o nim mówi. W szkole na lekcjach historii wspomina się o Edisonie, Marconim, Grahamie Bellu, ale w ogóle nie mówi się o Szczepaniku, jednym z największych geniuszy minionego stulecia.