Jaki monitor wybrać?
Jeszcze 10 lat temu wybór monitora był stosunkowo prosty, gdyż na rynku istniały tylko monitory CRT (Cathode-Ray Tube). Obecnie królują panele LCD, które jednak posiada wiele wariantów i to zarówno jeżeli chodzi o sposób podświetlania matrycy (LED, lub CCFL), jak również technologię ich wykonania, np. IPS, lub TN. Jak można się domyśleć każdy z tych wariantów dysponuje innymi możliwościami (kąt widzenia, odwzorowanie kolorów, czas reakcji) oraz oczywiście charakterystyczną dla siebie ceną.
Czym jednak sugerować się przy zakupie? Czy lepiej opłaca się nabyć tańszą matrycę TN, ale z gorszym odwzorowaniem kolorów, czy panel IPS z trochę krótszym czasem reakcji, ale bogatszą ilością kolorów oraz lepszym kątem widzenia? A może panel MVA spełni nasze oczekiwania? O tym oraz o wielu innych istotnych parametrach poczytasz poniżej.
Spis treści
Rodzaje matryc LCD
Mimo, że mówiąc o monitorach LCD mamy na myśli pewną jednorodną całość, to w rzeczywistości spotykamy się z wieloma wariantami i to w kontekście samej technologii wykonania matryc, np. sposób ułożenia ciekłych kryształów, jak również również w kontekście sposobu podświetlania matrycy.
Technologia wykonania
Tutaj mamy do czynienia zwłaszcza z takimi technologiami, jak: TN, IPS, MVA oraz PVA.
Matryca TN (Twisted Nematic)
Na dzień dzisiejszy najpopularniejsze matryce LCD na rynku. Sukces zawdzięczają nie tyle swoim parametrom, co niskiej cenie oraz efektywnym działaniom marketingowym. Jednak istnieje pewna właściwość tego typu matryc, która niewątpliwie jest ich ogromną zaletą, a mianowicie bardzo krótki czas reakcji, który schodzi nawet do 2ms. Jak można się domyślać, z tak niskim czasem reakcji nie uświadczymy tzw. efektu smużenia obrazu, co ma duże znaczenie np. w grach komputerowych.
Niestety, ale krótki czas reakcji oraz niska cena, to tutaj jedyne zalety. Wśród wad na pierwszy plan wysuwają się małe kąty widzenia i to zarówno w pionie jak i poziomie. Jeżeli siedzimy na wprost monitora, obraz jest zadowalający. Jednak jeżeli zaczniemy stopniowo przesuwać się w prawo, lewo, górę, lub dół, to zauważysz sukcesywny spadek jakości obrazu. Należy jednak zauważyć, że w ostatnim czasie bardzo wiele zmieniło się w tym względzie. Otóż większość matryc TN, i to nawet tych z niższej półki cenowej, posiada przyzwoite kąty widzenia: 170° w poziomie oraz 160° w pionie.
Kolejny mankament wynika z problemów w odwzorowaniu wystarczającej ilości kolorów. Matryce TN generują poszczególne kolory wykorzystując tylko 6 bitów na kolor z palety RGB. Powoduje to, iż monitory te nie mają możliwości wyświetlenia 16,7 mln odcieni kolorów (24-bit truecolor), które jest w stanie wygenerować karta graficzna. Aby to w pewien sposób zrekompensować, panele tego typu interpolują 24 bitową paletę kolorów, dzięki wykorzystaniu tzw. ditheringu (wyświetlanie dodatkowych kolorów dzięki generowaniu w bliskiej odległości punktów z dostępnych kolorów składowych). Mechanizm ten nie jest jednak doskonały. Brak pełnej gamy barw jest zauważalny, zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę odcienie koloru czarnego, a także samą czerń (matryce TN mają spore problemy w wyświetlaniu głębokiej czerni).
Ceny tego typu monitorów zaczynają się już od 300 zł (18,5 cala).
- Najważniejsze zalety:
- Niska cena wynikająca z niewielkich kosztów produkcji
- Szybki czas reakcji (nawet około 2ms)
- Ładnie wyglądająca obudowa
- Najważniejsze wady:
- Niewielkie kąty widzenie (w najnowszych modelach sytuacja uległa poprawie)
- Słabe odwzorowanie kolorów
- Ziarnistość obrazu w starszych modelach
- Rzucające się w oczy martwe piksele
Komu polecić?
Monitor TN polecany jest mniej wymagającym użytkownikom. Nie znaczy to jednak, że jest on na straconej pozycji, gdyż rewelacyjnie poradzi sobie z generowaniem dynamicznych scen (2ms w niektórych modelach!), dlatego sprawdzi się w grach komputerowych, bądź podczas oglądania filmów.
Nie mamy jednak co myśleć o profesjonalnym wykorzystaniu tego typu paneli (słabe odwzorowanie kolorów absolutnie nie spełni oczekiwań osób zajmujących się np. grafiką).
Matryca MVA (Multi-domaind Vertical Aligment)
Gdy firma Fujitsu w 1998 roku opracowała nową generację matryc, już wtedy jej parametry były zadowalające. Na uwagę zasługiwały zwłaszcza szerokie kąty widzenia w pionie oraz poziomie, w miarę przyzwoity czas reakcji oraz dobry kontrast, co niestety osiągnięto kosztem mniejszej jasności oraz gorszego odwzorowanie barw.
W obecnie produkowanych matrycach tego typu udało się uniknąć niedociągnięć wcześniejszych wersji, a także jeszcze ulepszyć parametry, z których słynęły panele MVA, a mianowicie poprawiono głębie generowanej czerni, ulepszono odwzorowanie kolorów, jeszcze bardziej zwiększono kąty wiedzenia w pionie oraz poziomie (178°), a także przyspieszono czas reakcji do około 5 ms (dzięki wykorzystaniu technologi RTC).
Warto także pamiętać, że istnieje przynajmniej kilka typów matryc, które zostały oparte o technologię MVA, jak chociażby P-MVA, A-MVA, S-MVA.
Mimo prognoz sprzed kilku lat o zdominowaniu rynku przez monitory MVA, w chwili pisania tego opracowania na Polsce dostępnych było około kilkunastu modeli z tego typu matrycami których ceny zaczynały się od około 900 zł.
- Najważniejsze zalety:
- Przyzwoity czas reakcji (5ms – 8ms)
- Dobre odwzorowanie kolorów
- Szerokie kąty widzenia (nawet do 178° w pionie i poziomie)
- Średnia cena
- Najważniejsze wady:
- Niewielka ilość modeli na rynku
Komu polecić?
Polecany dla bardziej wymagających osób. Szerokie kąty widzenia, dobre odwzorowanie kolorów, stosunkowo szybki czas reakcji, który powinien poradzić sobie nawet z dynamicznymi scenami są tym, co może zaoferować monitor MVA.
Matryca PVA (Patterned Vertical Aligment)
W tańszych panelach PVA często wykorzystuje się dithering oraz FRC, czyli technologie umożliwiające symulowanie dodatkowych kolorów. Z kolei w droższych modelach, dzięki zastosowaniu 8 bitów do generowania koloru, nie ma konieczności posługiwania się innymi metodami tworzenia dodatkowych barw.
Charakterystyczną cechą jest tutaj stosunkowo wysoki kontrast (zwykle około 3000:1), szerokie kąty widzenia (zwykle 178° w pionie oraz poziomie) oraz stosunkowo duża jasność, która w modelach ze średniej półki cenowej waha się pomiędzy 300 – 400 cd/m2. Niestety, ale dużym mankamentem jest wolny czas reakcji, który wynosi od 6 do nawet 25 ms w niektórych modelach.
- Najważniejsze zalety:
- Szeroki kąt widzenia (nawet do 178° w poziomie i pionie)
- Dobry kontrast
- Duża jasność
- Dobre, a nawet bardzo dobre odwzorowanie kolorów
- Najważniejsze wady:
- Wolny czas reakcji matrycy
- Relatywnie wysoka cena
Komu polecić?
Monitor z wyższej półki cenowej oraz jakościowej, który sprawdzi się w profesjonalnych zastosowaniach, chociażby ze względu na dobre odwzorowanie kolorów oraz szerokie kąty widzenia, a także dobry kontrast. Niestety, ale mankamentem jest tutaj czas reakcji pikseli.
IPS (In-Plane Switching)
Matryce tego typu zostały opracowane przez firmę Hitachi Ltd w 1996 roku. Sama nazwa IPS jest akronimem słów In-Plane Switching, co wolnym tłumaczeniu oznacza przełączanie w płaszczyźnie. Głównym zamierzeniem twórców było stworzenie konstrukcji, która nie będzie obarczona niedociągnięciami jakie posiadała matryca typu TN. Tak więc zwrócono dużą uwagę na poprawienie kątów widzenia, a także na lepsze odwzorowanie barw, w tym głębszą czerń.
Od momentu powstania tego typu matryc upłynęło już kilkanaście lat. Przez ten okres technologia ta wielokrotnie ewoluowała.
- 1998 - opracowanie technologii S-IPS. Pozwoliła ona na znaczący spadek czasu reakcji
- 2002 - na rynku pojawia się AS-IPS. Znacząco poprawiono kontrast oraz odwzorowanie kolorów
- 2007 - ukazał H-IPS. Kolejna ulepszenie odwzorowania kolorów oraz poprawienie kontrastu
- 2010 - premierę ma P-IPS. Matryca tego typu jest w stanie wygenerować aż 1.07 mld kolorów
- 2011 - pojawia się AH-IPS. Uzyskano mniejsze zużycie energii. Zwiększeniu uległa maksymalna rozdzielczość
Jak już wspomniano wyżej, jedną z istotniejszych zalet tego typu konstrukcji są szerokie kąty widzenia, które zarówno w pionie, jak i poziomie osiągają wartość 178°. Osiągnięto to, dzięki zmianie ułożenia ciekłych kryształów w matrycy. Otóż w technologii TN ciekłe kryształy poruszały się prostopadle do płaszczyzny panelu. Z kolei w matrycach IPS ciekłe kryształy przemieszczają się równoległe względem matrycy. Taki mechanizm zmniejsza stopnień rozpraszania światła, co zwiększa znacząco kąty widzenia.
Pierwsze wersje matryc IPS charakteryzowały się słabym kontrastem oraz wolnym czasem reakcji (w pierwszych modelach dochodził do 50ms!). Z czasem sytuacja jednak się zmieniła i obecnie monitory tego typu charakteryzują się przeważnie czasem reakcji na poziomie 5ms.
Na uwagę zasługuje także bardzo dobre odwzorowanie kolorów oraz prawdziwa, głęboka czerń. Niegdyś monitory tego typu gościły tylko w domach profesjonalnych użytkowników, a zwłaszcza u grafików. Obecnie za sprawą wciąż spadających cen, stają się popularne wśród przeciętnych ludzi.
- Najważniejsze zalety:
- Dobre odwzorowanie kolorów
- Szeroki kąt widzenia (nawet do 178° w poziomie i pionie)
- Szybki czas reakcji (nawet około 5ms)
- Coraz niższe ceny
- Najważniejsze wady:
- Niewielkie srebrzenie ekranu przy patrzeniu z większych kątów (w tańszych modelach)
Komu polecić?
Cieszą się ostatnio coraz większą popularnością, głównie ze względu na dobre osiągi, a także wciąż spadające ceny. W pewnym sensie możemy monitor IPS uznać za sprzęt uniwersalny. Dlaczego? Otóż sprawdzi się w grach komputerowych (wiele modeli osiąga czas reakcji na poziomie 5ms), podczas oglądania filmów (szerokie kąty widzenia pozwalają na oglądanie obrazu pod wieloma kątami), a także spełni wymagania w profesjonalnych zastosowaniach, np. w grafice komputerowej (dobre oraz bardzo dobre odwzorowanie kolorów oraz głębi czerni).
Sposób podświetlania
Poszczególne piksele umieszczone na matrycy nie są samodzielnymi źródłami światła. Należy raczej patrzeć na nie z punktu widzenia filtrów, które w zależności od ułożenia przepuszczają, bądź nie przepuszczają światła. Obecnie w matrycach LCD światło generowane jest albo przez lampy fluorescencyjne z zimną katodą (CCFL), albo przez diody LED.
CCFL
Źródłem światła jest tutaj lampa fluorescencyjna z zimną katodą. Jest to stosunkowo stare rozwiązanie, dlatego też posiada kilka wad. Otóż przede wszystkim chodzi tutaj o rozmiary samej lampy oraz reflektora, co w widoczny sposób zwiększa rozmiary obudowy.
Zwykle monitor LCD CCFL dysponuje kilkoma lampami fluorescencyjnymi. Zanim jednak światło ostatecznie trafi na polaryzator, który ustawi światło w jednej z płaszczyzny (pionowa, albo pozioma), musi przejść przez dyfuzor, którego zadaniem jest rozproszenie światła, aby mogło równomiernie pokryć całą matrycę. Niestety, ale zwykle w tańszych modelach dyfuzor nie radzi sobie w wystarczającym stopniu z powierzonym mu zadaniem. Jest to zauważalne zwłaszcza, gdy ekran świeci na biało, a my widzimy ciemniejszy kolor przy krawędziach.
- Najważniejsze zalety:
- Niska cena
- Najważniejsze wady:
- Duże zużycie prądu
- Problemy z wyświetlaniem głębokiej czerni
LED
W tym przypadku źródłem światła są diody LED. W zależności od ich ułożenia, wyróżniamy podświetlanie krawędziowe (Edge LED) oraz pełny LED (Full LED).
- Najważniejsze zalety paneli LED:
- Zdecydowanie mniejszy zużycie prądu
- Dłuższa żywotność
- Producenci wymieniają także lepsze odwzorowanie kolorów, lepszą jasność oraz większe kąty widzenia (często jednak te parametry są porównywalne z CCFL)
- Najważniejsze wady paneli LED:
- Wyższa cena niż CCFL
Podświetlanie krawędziowe (Edge LED)
Tworzony jest przez dwie listwy z diodami, które są umieszczone na dole oraz górze ekranu. Tutaj również mamy do czynienia z dyfuzorem, który rozprasza światło, aby mogło ono pokryć całą powierzchnię ekranu. Takie rozwiązanie ma jednak pewne wady, które szczególnie uwidaczniają się w zestawieniu z technologią Full LED. Otóż Edge LED dysponuje mniejszym kontrastem, a także gorzej odwzorowuje kolory.
Niewątpliwą zaletą Edge LED jest możliwość konstrukcji bardzo cienkich ekranów, oczywiście dzięki temu, że diody LED nie znajdują się bezpośrednio za ekranem (nawet około 2mm grubości!).
Pełny LED (Full LED)
W tym przypadku diody umieszczone są bezpośrednio za ekranem (zwykle jest ich ponad 1000). Takie podejście zapewnia bardzo równomierne podświetlanie całej matrycy. Mało tego, jasność poszczególnych diod jest kontrolowana niezależnie.
Warto również wiedzieć, że poszczególne diody grupowane są w bloki. Zwykle jest ich 128, lub 256. Dzięki temu, że poszczególne diody można wyłączać, uzyskany kontrast wynosi nawet 1:2 000 000.
Przekątna
Zwykle przyjęło się, że przekątną ekranów różnego rodzaju urządzeń, w tym także monitorów komputerowych, podajemy w jednostkach zwanych calami. 1 cal to 2.54 cm. Dla przykładu, przekątna ekranu wynosząca 20 cali, to 20 x 2.54, czyli 50.8 cm. Przekątną mierzymy oczywiście pomiędzy dwoma przeciwległymi rogami wyświetlacza.
Jaka przekątna będzie odpowiednia?
To jaką przekątną wybierzemy, zależy w dużej mierze od tego do czego konkretnie będzie służył nam monitor. Zwykle jednak przyjmujemy, iż:
- 17 – 20 cali - korzystanie z internetu, biuro
- 20 – 23 cali - gry komputerowe, filmy. Charakterystyczny bardzo doby stosunek ceny do wydajności
- powyżej 24 cali - zaawansowane programy graficzne, filmy, gry komputerowe
Rozdzielczość
Rozdzielczość, to ilość punktów tworzących obraz na ekranie. Zwykle jako pierwsze podajemy punkty w pionie, a jako drugie punkt w poziomie, np. 1600x1200. Z tej przykładowej wartości parametru możemy w prosty sposób wyliczyć ogólną ilość punktów (pikseli na ekranie). Wystarczy tylko pomnożyć 1600 x 1200 = 1 920 000 punktów (pikseli).
Teoretycznie im większa rozdzielczość, tym obraz jest odwzorowywany z większą ilością szczegółów. Jednak wraz ze wzrostem rozdzielczości maleją rozmiary poszczególnych elementów wyświetlanych przez ekran, np. ikony na pulpicie, co w dłuższej perspektywie może męczyć wzrok. Oczywiście istnieje możliwość modyfikacji rozdzielczości, jednak należy mieć na uwadze fakty, iż każdy monitor pracuje z określoną rozdzielczością natywną, przy której jakość wyświetlanego obrazu jest najlepsza. Co ważne zwykle rozdzielczość natywna, to ta maksymalna, która może być wygenerowana przez matrycę.
Format ekranu
Jest to po prostu stosunek szerokości do wysokości ekranu i podawany jest w postaci dwóch liczb, np. 5:4. Możemy przyjąć, że im te dwie wartości bardziej się od siebie różnią, tym ekran będzie bardziej płaski (panoramiczny).
Jeszcze nie tak dawno królowały tzw. formaty standardowe: 4:3 oraz 5:4. Obecnie sytuacja się zmieniła i na rynku większość monitorów komputerowych jest produkowanych w formacie 16:10 oraz 16:9. Są to tzw. ekrany panoramiczne, wśród których coraz większą przewagę zyskuje format 16:9.
Co wybrać?
Format 5:4 pojawia się w zasadzie tylko dla przekątnej 17 oraz 19 cali. Z kolei format 4:3 dostępny jest w niektórych modelach 20 calowych. Większe przekątne, to formaty panoramiczne, wśród których warto wybrać format 16:9, chociażby z tego względu, że większość gier oraz filmów tworzonych jest w tym formacie.
Czas reakcji
Parametr ten informuje nas o tym, jak dużo czasu musi upłynąć, aby monitor zareagował na zmianę położenia określonego obiektu na ekranie. Dlaczego jest to takie ważne? Otóż zbyt wolny czas reakcji, to widoczny efekt smużenia, co jest trudne do zaakceptowania podczas dynamicznych scen, np. w filmach, lub grach komputerowych.
Dla gier oraz filmów nie powinniśmy inwestować w matryce z czasem reakcji powyżej 6ms. Z kolei do surfowania po internecie oraz prac biurowych czas reakcji na poziomie kilkunastu milisekund nie powinien utrudniać nam pracy.
Kontrast
Parametr bardzo trudny do porównania, gdyż tak naprawdę istnieją dwa rodzaje kontrastu: statyczny oraz dynamiczny. Co ciekawe producenci rzadko podają, o który kontrast chodzi, a porównanie kontrastu statycznego oraz dynamicznego razem nie ma najmniejszego sensu.
Kontrast statyczny
Jest to największa możliwa do wygenerowanie przez ekran różnica pomiędzy najciemniejszym punktem na ekranie, a najjaśniejszym, przy takich samym ustawieniach kontrastu oraz jasności. Innymi słowy, dzięki temu parametrowi dowiemy się ile razy najjaśniejszy punkt na ekranie jest jaśniejszy od najciemniejszego przy tych samym ustawieniach jasności oraz kontrastu. Parametr podawany jest w postaci dwóch liczb (druga z nich to jedynka), np. 1000: 1.
Kontrast dynamiczny
Bardzo często podawany przez producentów, ale mało miarodajny. Zwykle przyjmuje bardzo duże wartości, co wynika z faktu, iż jest to różnica pomiędzy największą możliwą do pokazania jasnością przez ekran, przy jednoczesnym maksymalnym ustawieniu jasności oraz kontrastu, a największą możliwą do uzyskania czernią przy minimalnej jasności oraz minimalnym kontraście.
Jasność
Jest maksymalne natężenie światła, jakie może być wygenerowane przez ekran. Parametr ten podawany jest w Kandelach na metr kwadratowy, np. 300 cd/m2. Obecnie za standard należy uznać monitor z jasnością od 250 cd/m2 do 400 cd/m2.
Dodatkowe funkcje
Wbudowane głośniki
Niektóre monitory dysponują wbudowanymi głośnikami. Posiadają one zwykle niewielką moc, np. 3 W, co dla większości osób będzie wartością niewystarczającą
Tuner TV
Ostatnio coraz więcej monitorów posiada wbudowane tunery telewizyjne (zwłaszcza tunery cyfrowej telewizji naziemnej – DVB-T). Dzięki temu możemy korzystać z naszego urządzenia jak z pełnowartościowego telewizora. Musimy jednak liczyć się z wyższą ceną (zwykle o około 200 – 300 zł więcej).
Pivot
Funkcja PIVOT daje możliwość obrócenia monitora o 90° (z trybu panoramicznego do trybu portret). Oczywiście wraz za tym podążyć musi również obraz. Musimy jednak pamiętać, o odpowiedni oprogramowaniu, który go obróci. Jest to bardzo przydatna funkcja, np. w kontekście edycji druku w formacie A4.
Opinie o produktach